Pronacja/koślawość stóp nie jedno ma imię

0

Współczesny świat obuwia i podologii dosłownie ,,trzęsie” trudnymi słowami o roli systemów amortyzacyjnych w obuwiu, wspierających stopę w trakcie biegu, chodu itp. Biomechanicy zaś uznają stopę za funkcjonalnie wydolną, gdy w płaszczyźnie strzałkowej kąt nachylenia kości piętowej do podłoża wynosi ok. 42 stopni. Jeżeli ten kąt maleje – mówi się o istnieniu nie tylko samego płaskostopia, ale również o całej kaskadzie zmian biomechanicznych: ewersja pięty, rotacja kości stępu itd.

W fizjoterapii przez wiele lat opierano się na trzech aspektach tzw. efektu nadpronacji czyli pojawiania się zbyt dużej wartości pronacji w chodzie, biegu bądź też w statycznie. Pierwszy aspekt dotyczył złej pracy i niewydolności układu więzadłowego  (duża elastyczność, wiotkość itp.) Drugi aspekt dotyczył przede wszystkim niewydolności układu mięśniowego. Trzeci opisywał współpracę dwóch powyższych układów. Jest to oczywiście pewne uproszczenie, gdyż aby stopa pracowała prawidłowo konieczne jest też rozpatrzenie tego wszystkiego w ujęciu powięzi, układu nerwowego i wielu innych powiązań.

Za przyczynę nadpronacji uważa się przede wszystkim niewydolności tzw. amortyzatora Schwartza – czyli „kooperacji” więzadła trójgraniastego i mięśnia piszczelowego tylnego, które to utrzymują prawidłową wartość koślawości pięty w granicach 6 stopni. Wielu z nas specjalistów z pewnością zna ten układ i skupia się na ćwiczeniach, terapii manualnej tych struktur oraz ich powiązań w łańcuchach kinematycznych. I to jest doskonałe, jednak co gdy te ćwiczenia, mimo wszelkich starań pacjenta, terapeuty nie przynoszą skutku?

Pomocna będzie wiedza z zakresu embriologicznego rozwoju stopy, a konkretnie kości skokowej. Kość skokowa składa się z bloczka, szyjki i głowy. W momencie narodzin kąt między szyjką kości skokowej a kopułą wynosi ok 30 stopni w kierunku przywiedzenia. Następnie ten kąt ulega zmniejszeniu w wieku późniejszym. Gdy ten kąt ulega zmianie (redukcji) głowa kości skokowej niejako wykonuje skręt razem z szyjką kości skokowej po to aby w pozycji neutralnej przodostopie było w lekkiej pronacji (pamiętajmy, że do głowy kości skokowej jest przymocowana kość łódkowata, a do łódkowatej I kość śródstopia.

kość skokowa z gory

Rys. 1. Kość skokowa widziana z góry

Lateralizacja ustawienia głowy wraz ze skrętem w kierunku pronacji (daje to lepszą kontrolę supinacji przodostopia) jest konieczna, aby wspomniane stawy ustawiły się prawidłowo. Jeżeli nie dojdzie do tego, nazwijmy to ,,twistu” możemy mieć do czynienia z sytuacją, gdzie na skutek braku torsji szyjki kości skokowej całe przodostopie ustawi się w supinacji, w pozycji neutralnej. Jest to tak zwana deformacja, bądź STOPA ROTHBART’A (łac. primus metatarsus elevatus / supinatus). Innymi słowy I kość śródstopia ustawi się w supinacji, a kość łódkowata w rotacji zewnętrznej. W momencie chodu paradoksalnie stopa nie będzie ustawiała się supinacyjnie lecz wręcz przeciwnie – na skutek ,,zabrania” pronacji na skutek zmiany strukturalnej cała stopa w trakcie chodu musi wykonać jej ,,za dużo”. Samo podudzie wykonuje 4-6 stopniową rotację wewnętrzna nad stopą w trakcie chodu od momentu kontaktu pięty z podłożem, aż do momentu wybicia. Na skutek deformacji i zaburzenia tego ruchu podudzie musi często wykonać przeciwną rotację – zewnętrzną i doprowadza to do GLOBALNEGO EFEKTU NADPRONACJI (czyli zaburzenia osiowości/napięć w całej kończynie dolnej i reszcie ciała aż do potylicy).

kość skokowa1

Rys. 2 i 3. Ruch w zależności od ustawienia kości skokowej

kość skokowa

Rozumienie wzajemnych zależności w leczeniu fizjoterapeutycznym tego typu deformacji (raczej skutków) jest konieczne. Warto w terapii uwzględnić m.in:
– terapię stawu biodrowego,
– terapię całego podudzia,
– terapię mięśniowo – powięziową,
– wkładki ortopedyczne.

Podziel się

O autorze

Piotr Kostrzębski

Fizjoterapeuta, terapeuta osteoaptyczny i FOI, FDM Practitioner, współwłaściciel Centrum Rehabilitacji Ruchowej i Mowy RIM. Na co dzień pracuje ze sportowcami - biegacze, tancerze, koszykarze. Autor szkoleń z zakresu manualnego badania stopy i biomechaniki.

Zostaw Komentarz