Zespół pasma biodrowo-piszczelowego u biegaczy – badanie i terapia

0

Jednym z często pojawiających się u biegaczy kontuzji jest zespół  pasma biodrowo- piszczelowego. Objawami tej kontuzji jest ból pojawiający się z boku kolana (na wysokości kłykcia bocznego kości udowej) jak i bolesność uciskowa tylnej części nadkłykcia. Podczas ruchu ból pojawia się w pozycji około 20º zgięcia kolana (tuż po kontakcie pięty z podłożem) i jest bardziej dotkliwy przy zbieganiu w dół. Za powód kontuzji uważa się tarcie pasma o kłykieć boczny kości udowej (20-30º zgięcia kolana) przy powtarzających się ruchach zgięcia i wyprostu. Niektórzy autorzy wskazują natomiast  na kompresyjny charakter tej kontuzji gdzie stanowi zapalnemu ulega tkanka tłuszczowa znajdująca się w tej okolicy [4]. Innym powodem bólu tkanek bocznej części kolana mogą być zmiany przeciążeniowe w samym paśmie biodrowo-piszczelowym, lub tkankach pomiędzy nim a głową boczną mięśnia czworogłowego.
Proksymalnie pasmo rozpoczyna się na częściach rozcięgna mięśnia pośladkowego średniego, wielkiego oraz na mięśniu naprężaczu powięzi szerokiej. Kończy się częściowo na nadkłykciu bocznym kości udowej, na guzku Gerdy’ego piszczeli, wchodzi w skład przegrody międzymięśniowej bocznej i oddaje włókna przyczepiające się do rzepki.
Pasmo napina się zarówno podczas chodu i biegu w fazie podporu i wraz z mięśniami odwodzącymi kontroluje ustawienie miednicy. Wraz z mięśniem dwugłowym kontroluje rotacje piszczeli.
Jako powód nadmiernego tarcia pasma o kłykieć boczny kości udowej wielu badaczy podaje nadmierne przywiedzenie w stawie biodrowym w momencie kontaktu pięty z podłożem rozciągającym się na całą fazę podporu [1]. Niektórzy autorzy wskazują na osłabienie odwodzicieli biodra (pośladkowy średni i mniejszy) nie jest jednak jasne czy kontuzja jest wynikiem czy też przyczyną osłabienia [2]. Inne źródła mówią raczej o zaburzonym „timing’u”, opóźnionym włączaniu się mięśni stabilizujących miednicę mimo braku wyraźnego ich osłabienia [1].  Zauważono też nadmierny zakres rotacji wewnętrznej piszczeli. Zwiększenie tego ruchu powoduje pociąganie części pasma przyczepiającej się na na guzku Gerdy’ego powodując silniejsze przyparcie do kłykcia kości udowej. Do sytuacji takiej może dojść z różnych przyczyn. Mechanizm proksymalny obejmuje zwiększoną rotację kości udowej co wskazywało by na zaburzoną kontrolę mięśniową stawu biodrowego w fazie amortyzacji (loading response) tj. niewydolność mięśni: pośladkowego mniejszego, przednich włókien pośladkowego średniego i naprężacza powięzi szerokiej. Innym mechanizmem powstania nadmiernej rotacji wewnętrznej stawu kolanowego jest zwiększona ewersja dolnego stawu skokowego w fazie amortyzacji. Kość piszczelowa rotuje się wewnętrznie podążając za kością skokową [3]. U biegaczy z tym problemem występuje dystalny mechanizm powstania kontuzji.
Obserwacja pacjenta podczas biegu i rozpoznanie mechanizmu powodującego narastanie dolegliwości jest kluczowym elementem decydującym o dalszym kierunku terapii. Testami koniecznymi do wykonania przy zespole pasma biodrowo- piszczelowego są:
– badanie palpacyjne pasma biodrowo- piszczelowego;
– test Obera tj. badanie długości mięśnia naprężacza powięzi szerokiej (zdj.1)
– czynne i bierne zakresy ruchomości stawu biodrowego, kolanowego (ewentualnie odcinka lędźwiowego i stawów skokowych);
– test siły mięśniowej mięśni pośladkowych średniego i mniejszego;

W fazie ostrej terapia obejmuje:
– rezygnację z treningów i aktywności ruchowych z powtarzalnymi ruchami zgięcia i wyprostu kolana (np. jazda na rowerze);
– krioterapia;
– ćwiczenie wzmacniające mięśnie odwodzące staw biodrowy w pozycjach nie powodujących napięcia pasma biodrowo- piszczelowego;

Dalsza część terapii będzie miała na celu przywrócenie prawidłowej kontroli mięśniowej stawu biodrowego a także stopy i stawu skokowego.

Nasz pacjent może powrócić do treningów nie wcześniej niż dwa tygodnie po całkowitym wycofaniu się dolegliwości. Niezbędne jest stopniowe wprowadzanie obciążeń treningowych oraz kontynuacja ćwiczeń z terapii w ramach treningu ogólnorozwojowego.

Lista technik i ćwiczeń:

Test długości mięśnia naprężacza powięzi szerokiej

test pasma

Testowana kończyna (górna) powinna znaleźć się w pozycji pośredniej dla stawu biodrowego gdzie pasmo biodrowo- piszczelowe znajduje się nad krętarzem większym. Miednica jest stabilizowana ręką terapeuty. Staw kolanowy powinien być zgięty do kąta 90º. Za prawidłowy zakres ruchomości uważa się możliwość opuszczenia kończyny do poziomu leżanki.

test pasma1

Wzmacnianie krótkich odwodzicieli stawu biodrowego w odciążeniu

cwiczenie pośladkowe

Pozycja: leżenie tyłem z kolanami ugiętymi, kolano nogi ćwiczonej w przywiedzeniu

Ruch: odwiedzenie z rotacją zewnętrzną kolana – opór ręką terapeuty. Miednica musi pozostać w miejscu tj. kolce biodrowe pozostają na tym samym poziomie. Można wykonać ćwiczenie samodzielnie dodając obciążenie w postaci taśmy.

Cel: aktywacja krótkich odwodzicieli biodra. Obciążenie jest niewielkie (ciężar uda) ale czasem trzeba zmniejszyć je do minimum aby uzyskać napięcie właściwych grup mięśniowych. W czasie ćwiczenia warto palpacyjnie sprawdzić napięcie mięśni odwodzących (pośladkowy średni).

ćwiczenie pośladkowe

Wzmacnianie krótkich odwodzicieli stawu biodrowego – kolejny etap

pośladkowy średni

Pozycja: Leżenie na boku ze zgiętymi kolanami. Ramię, tułów i pięty ustawione w jednej linii. Kolce biodrowe ustawione nad sobą w pionie ( talia oderwana od podłoża).

Ruch: Podniesienie kolana z wydechem nie odrywając jednocześnie pięt od siebie. Tułów i miednica muszą pozostać nieruchomo.

Cel: Wzmacnianie mięśni odwodzicieli i rotatory zewnętrznych biodra oraz nauka stabilizacji kręgosłupa i miednicy podczas pracy stawu biodrowego.

pośladkowy średni1

Wzmacnianie krótkich odwodzicieli stawu biodrowego w pozycji obciążenia – półsiad

pośladkowy w staniu

Pozycja: półsiad na stole

Ruch: opór na miednicę, pacjent wykonuje zgięcie, odwiedzenie i rotację wewnętrzną nogą odciążoną z jednoczesnym odwiedzeniem w stawie biodrowym nogi podporowej (technika PNF).

Cel: aktywacja mięśni odwodzących staw biodrowy (skurcz koncentryczny i eskcentryczny) pod obciążeniem. Ćwiczenie to można wykonać jedynie jeśli uda nam się uzyskać prawidłowe napięcie tej grupy w warunkach odciążenia. U osób z dystalnym mechanizmem powstania tej kontuzji niezwykle ważne jest ustawienie stopy (może wymagać wcześniejszego przygotowania).

pośladkowy w staniu1

Rozluźnianie  pasma biodrowo-piszczrelowego na rollerze

roller pasmo

Poruszamy się w górę i dół kilkakrotnie  tak aby roller „przejechał” wzdłuż pasma. Obciążenie regulujemy przez nogę będącą z przodu.

Bibliografia:
1. Noehren B., Davis I., Hamill J., Prospective study of the biomechanical factors associated with iliotibial band syndrome. Clinical Biomechanics 22 (2007) 951–956

2. Fredickson, M., Cookingham, C.L., Chaudhari, A.M., Dowdell, B.C., Oestreicher, N., Sahrmann, S.A.,. Hip abductor weakness in distance runners with iliotibial band syndrome. Clin. J. Sport Med. 10 (2000), 169–175.

3. Messier, S., Edwards, D., Martin, D., Lowery, R., Cannon, D., James, M.,Curl, W., Read, H., Hunter, D., 1995. Etiology of iliotibial band friction syndrome in distance runners. Med. Sci. Sports Exer. 27, 951– 960.

4. Fairclough, J., Hayashi, J., Tounmi, H., Lyons, K., Bydder, G., Phillips, N., Best, T., Benjamin, M., 2006. The functional anatomy of the iliotibial band during flexion and extension of the knee: implications for understanding iliotibial band syndrome. J. Anat. 208, 309–316.

5. Baker R., Sousa R., Fredericson M., Iliotibial Band Syndrome: Soft tissue and biomechanical factors in evaluation and treatment. Physical Med. and Reh. 3 (2011) 550-561

Podziel się

O autorze

Anna Kuczkowska

W 2003r. ukończyłam fizjoterapię na warszawskim AWF-ie. Współpracowałam z takimi przychodniami jak CKR czy Fizjokoncept. Od 2013 r. prowadzę na Kabatach własny gabinet - Equilibrium. W swojej pracy staram się pamiętać, iż nasze ciało stanowi biomechaniczną i fizjologiczną całość, dlatego nie można leczyć wycinka ludzkiego ciała zapominając o szerszym spojrzeniu na problem. Prywatnie, wiele lat trenowałam lekkoatletykę (trójskok), obecnie jestem zapalonym graczem w squasha.

Zostaw Komentarz